Η εκπαίδευση των παιδιών στην αξία της ευγνωμοσύνης δεν περιορίζεται σε ένα «ευχαριστώ». Η ευγνωμοσύνη είναι μια στάση ζωής, δεν είναι έμφυτη συμπεριφορά, αλλά μάλλον μια μαθημένη συμπεριφορά. Είναι η αναγνώριση και η εκτίμηση όσων κάνουν οι άλλοι γι’ αυτά, όσα μπορεί να χαρεί, να γευτεί, να βιώσει. Η ευγνωμοσύνη εμπεριέχει τη γενναιοδωρία και την καλοσύνη, την έλλειψη εγωισμού και την προσδοκία της ανταμοιβής. Προσφέρει μακροπρόθεσμα την εσωτερική ισορροπία και την καλή κοινωνική αλληλεπίδραση.
Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε ως γονείς για να το επιτύχουμε αυτό; Πώς να καλλιεργήσουμε την ευγνωμοσύνη στα παιδιά ;
- Λειτουργούμε ως παράδειγμα για μίμηση
Οι γονείς είναι τα κύρια πρότυπα για τα παιδιά. Όταν τα παιδιά βλέπουν τους γονείς τους να εκφράζουν ευγνωμοσύνη, να εκτιμούν βαθιά ακόμα και τα μικρά καλά που τους συμβαίνουν, τότε θα ακολουθήσουν το παράδειγμά τους. Αν, αντίθετα, τα παιδιά βλέπουν τους γονείς τους να διαμαρτύρονται συνεχώς για τα πάντα, να είναι αγενείς και πάντα δυσαρεστημένοι, θα είναι πολύ δύσκολο για αυτά να καταλάβουν τι σημαίνει να αισθάνονται ευγνώμονες.
- Τους μαθαίνουμε να μοιράζονται
Ένα παιδί που μαθαίνει να μοιράζεται μαθαίνει ταυτόχρονα να εκτιμά αυτό που έχει, είτε πρόκειται για ένα παιχνίδι, είτε για το γονιό του. «Μοιράζομαι» σημαίνει έχω μια θέση στη ζωή του άλλου κι ο άλλος αποτελεί μέρος της δικής μου ζωής.
- Τους μαθαίνουμε την πραγματική σημασία του «ευχαριστώ»
Το να λένε «ευχαριστώ» όταν τους προσφέρεται κάτι δεν θα πρέπει να αποτελεί την μηχανική και χωρίς ερμηνεία επανάληψη μιας λέξης, με στόχο το παιδί να χαρακτηριστεί από το κοινωνικό περιβάλλον ως ευγενικό και με καλούς τρόπους. Φυσικά, στην ηλικία των 2 και 3 ετών το παιδί δεν είναι γνωστικά σε θέση να κατανοήσει τη σημασία και το βάθος της λέξης κι έτσι για τα μικρά παιδιά δεν είναι παρά μια λέξη. Όσο περνά ο καιρός, ο γονέας θα πρέπει να εξηγεί το λόγο για τον οποίο ένα παιδί νιώθει και εκφράζει λεκτικά ή και εξωλεκτικά (με μια αγκαλιά ή μια ζωγραφιά) την ευγνωμοσύνη του, χωρίς ωστόσο να του επιβάλλει να εκφραστεί θετικά όταν αυτό δεν νιώθει έτσι. Με τη σειρά τους οι ενήλικες καλό θα ήταν να εξηγούν στα παιδιά τα πράγματα για τα οποία οι ίδιοι αισθάνονται ευγνώμονες. Έτσι, τα παιδιά μπορούν να διευρύνουν τη σχέση τους με τον κόσμο και τις αξίες και να ξεκινήσουν έναν διάλογο που τους βοηθά να εκτιμήσουν τα καλά πράγματα που συμβαίνουν στη ζωή τους.
- Λέμε ευχαριστώ στα παιδιά μας όταν έχουν κάνει κάτι καλό
Όταν τα παιδιά κάνουν κάτι καλό, χρειάζεται να τα ευχαριστήσουμε, να τους εκφράσουμε την ευγνωμοσύνη μας, όπως ακριβώς θα θέλαμε να κάνουν στους άλλους. Με τον τρόπο αυτόν, θα ανακαλύψουν τα μικρά πράγματα που μπορούν να κάνουν τους γύρω τους χαρούμενους. Έτσι θα πάρουν χαρά προσφέροντας, χωρίς ωστόσο αυτό να γίνει αυτοσκοπός ή να λειτουργήσει ψυχαναγκαστικά στο παιδί (είμαι καλό παιδί μόνο όταν δίνω στον άλλον όσα χρειάζεται!). Η ευγνωμοσύνη δεν πρέπει να είναι υποχρέωση. Ένα παιδί που αισθάνεται υποχρεωμένο να ευχαριστήσει, θα αισθανθεί δυσαρέσκεια, ανησυχία και ντροπή. Το αίσθημα ευγνωμοσύνης πρέπει να προέρχεται από την καρδιά, αυθόρμητα.
- Γιορτάζουμε μαζί τις μικρές του νίκες
Χαρείτε για αυτό που έχει επιτύχει το παιδί σας και μοιραστείτε το με κοντινούς σας ανθρώπους. Βοηθήστε το να επικεντρωθεί στις νίκες του, είτε μεγάλες είτε μικρές. Δημιουργήστε μαζί ένα φωτογραφικό άλμπουμ ή μια συλλογή από ζωγραφιές που θα το βοηθήσει να θυμηθεί τι έχει επιτύχει, πόση προσπάθεια κατέβαλε και τη σημασία της υποστήριξης που έλαβε από την οικογένεια και τους φίλους του. Αυτές οι χαρούμενες αναμνήσεις θα του επιτρέψουν να αισθανθεί ευγνωμοσύνη και αυτοπεποίθηση.
- Υιοθετούμε μια συνήθεια
Το βράδυ, λίγο πριν κοιμηθεί, μετά το αγαπημένο του παραμύθι, συζητάμε με το παιδί μας. Το προσκαλούμε να κοιτάξει θετικά την ημέρα του και να εστιάζει την προσοχή του σε αυτό που είναι ευγνώμων. Αυτό το τελετουργικό θα του θυμίζει γιατί είναι χαρούμενο και ευγνώμων. «Πες μου τρία άτομα που σε κάνουν χαρούμενο». «Ποιες είναι οι τρεις αναμνήσεις από την μέρα που πέρασε και σε κάνουν να χαμογελάς;», «Ποιον βοήθησες σήμερα;», «Ποιος σε βοήθησε σήμερα;»
- Το ημερολόγιο της ευγνωμοσύνης
Ένα ημερολόγιο ευγνωμοσύνης μπορεί να βοηθήσει το παιδί σας να επικεντρωθεί στις θετικές στιγμές της ημέρας που πέρασε, τους ανθρώπους που το έκαναν να νιώσει καλά, ένα ωραίο παιχνίδι, μια ζωγραφιά, μια νέα γνώση που απέκτησε, μια νέα δεξιότητα που κατέκτησε και τι έμαθε μέσα από αυτό. Αξίζει να αναφερθεί ότι η διαδικασία της γραφής θα επιτρέψει στο παιδί να σταματήσει και να σκεφτεί «τι έχει» και όχι «τι θέλει» ή «τι δεν έχει».
Με αυτούς τους τρόπους τα παιδιά θα διδαχθούν ότι πολλά καλά πράγματα είναι «δώρα» και είμαστε τυχεροί που τα έχουμε στη ζωή μας. Κάνοντας την ευγνωμοσύνη στάση ζωής και συνήθεια, μπορούμε να αλλάξουμε τον συναισθηματικό τόνο της ζωής μας και να δημιουργήσουμε περισσότερο χώρο για χαρά και ουσιαστική σύνδεση με άλλους.
Η αγαπημένη Άλκη Ζέη στο «Καπλάνι της Βιτρίνας», βάζει τις ηρωίδες της, την Μυρτώ και τη Μέλια, πριν κοιμηθούν να κλείνουν τις ημέρες τους κάπως έτσι: «..μια δική μας γλώσσα, που μόνο οι δυο μας την καταλαβαίναμε. ΕΥ-ΠΟ, θα πει πολύ ευχαριστημένη. ΛΥ-ΠΟ, πολύ λυπημένη. Αν δεν το ρωτούσαμε κάθε βράδυ η μια στην άλλη, δεν μπορούσαμε να κοιμηθούμε. Δεν ξέρω γιατί, τις Κυριακές, σχεδόν πάντα, απαντούσαμε ΛΥ-ΠΟ, ΛΥ-ΠΟ».
Πηγές:
https://www.kessaris.edu.gr/el/psychology/4916-i-evgnomosini-ws-aksia-zois
Emmons, R. A., & McCullough, M. E. (2003). The psychology of gratitude. New York: Oxford University Press.
Overwalle, F. V., Mervielde, I., & De Schuyter, J. (1995). Capitalizing on and coping with daily-life events: Expressive responses to positive events. Journal of Personality and Social Psychology, 67, 1112–1125.
Walker, L. J., & Pitts, R. C. (1998). Naturalistic conceptions of moral maturity. Developmental Psychology, 34, 403–419.
